Megjithëse arsyeja e pranon që vahji është i arsyeshëm dhe i domosdoshëm, ajo nuk e di përbërjen e tij. Krijesa është tepër e dobët për ta kuptuar Krijuesin. Sa i madh është ndryshimi midis drurit dhe marangozit! Vetëm se ka shumë gjëra ekzistencën e të cilave detyrohemi ta pranojmë megjithëse nuk ia dimë përbërjen apo jo? Patjetër. Megjithatë detyrohemi që t’ia pranojmë ekzistencën për shkak të shenjave të tyre. Njeriu i këtij shekulli, këtë realitet, sa vjen e po e pranon më shumë. Kjo ndodh për shkak se arsyeja e njeriut është e kufizuar. Nëse edhe në këtë botë të dëshmisë ndodhen gjëra të cilat nuk i kemi kuptuar ende përsosmërisht, atëherë si mund të presim të dimë disa gjërat të botës së përtejme? Rreth nesh ka shumë ndodhi të ndryshme të cilat ne nuk i shohim, nuk i dëgjojmë e nuk i perceptojmë. Por, zhvillimet shkencore kanë bërë të mundur që këto të identifikohen. Tashmë është e mundur të regjistrohen rrezet kozmike në hapësirë apo të dëgjosh sikur të ishte pranë zërin e flatrave të një mize që fluturon disa milje më larg. Disa kafshë të cilat mund të nuhasin erëra të cilat njerëzit nuk mund t’i ndiejnë janë të njohura. Telepatia është një diçka tjetër që ne nuk mund ta perceptojmë por që ndodh edhe midis njerëzve edhe midis kafshëve.
Porsi kjo, edhe fakti që mesazhi hyjnor i drejtuar Hz. Muhamed (a.s) nuk mund të dëgjohet nga njerëzit e tjerë nuk është një fenomen shumë i çuditshëm. Ja pra, për këtë arsye ne nuk jemi të detyruar të dimë përbërjen një bashkëbisedimi që i kalon kufijtë e dimensionit tonë dhe gjithashtu nuk jemi të lejuar ta bëjmë një gjë të tillë.
Allahu i Lartmadhëruar shpreh vullnetin dhe aktet me fjalën e Tij. Fjalët, të cilat janë veprat e vullnetit dhe krijimit të Allahut, nuk kanë fund. Rregullsia e gjithësisë është e përbërë nga urdhëresat e Tij rreth krijimit. Kështu, njeriut, të cilin e ka pajisur me kompetenca dhe aftësi për të kuptuar, shpjeguar dhe përdorur këtë rregullsi, e ka bërë bashkëbiseduesin e Tij dhe e ka dërguar si mëkëmbës në sipërfaqen e tokë, i ka njoftuar me fjalën e Tij udhëzimin, që është porsi një manual për përdorimin e këtij sistemi kompleks.
Urdhëri “kun” që vjen nga atributi irade (vullneti hyjnor), nxjerr në pah sheriatin e krijimit, kurse vahji, i cili vjen nga atributi kelâm (fjalë), nxjerr në pah sheriatin e zbritjes hyjnore. Shprehia e të dy sheriateve merr emrin “ajet”, sepse edhe rregullsia në univers, edhe fjala hyjnore, janë argumente të Allahut.
Vahj, në leksik do të thotë pëshpëritje, të tregosh ose të shkruash me shpejtësi, të transmetosh diçka tek dikush, frymëzim (Nahl, 68) dhe sugjerim (En’am, 121). Nëse do ta përmblidhnim mund të arrijmë në rezultatin se kuptimi i kësaj fjale është “të njoftosh në mënyrë të shpejtë dhe të fshehtë”. Kurse kuptimi i fjalës vahj në fe është që Allahu t’i transmetojë njerëzve të përzgjedhur prej Tij, udhëzimin dhe urdhëresat që dëshiron, në një mënyrë të fshehtë e të pazakontë për njerëzit.
Njerëzit nuk mund t’i perceptojnë me mendje të vërtetat hyjnore e shpirtërore. Sepse kapaciteti i mendjes së njeriut është i kufizuar. Kështu, mendja mund ta udhëzojë në rrugë të ndryshme njeriun. Edhe filozofët, të cilët pretendojnë të shprehin fjalë mbi çështje të mëdha, dihet se në sa rrugë të ndryshme e kanë orientuar njeriun, e madje, ndonjëherë në drejtime të kundërta.
Allahu, herë herë e në vende të ndryshme të rruzullit tokësor, ka përzgjedhur njerëz, të cilët të marrin kumtesën hyjnore e t’ia transmetojnë njerëzimit. Sepse, kërkohet që forma e jetesës në sipërfaqen e tokës të organizohet sipas urdhëresave hyjnore.
Nëse do të bëhej një krahasim midis metodës së Kur’nit dhe asaj të shumë besimeve njerëzore çështjen e kontaktimit të Hyjnësisë me njerëzit, do të kuptohet që mënyra më logjike është ajo që na shpjegon Kur’ani. Sepse ky kontaktim, nuk bie ndeshë me atributet e Tij Mute’âl (i Lartë) dhe Munezzeh (Larg nga çdo e metë). Ndërkohë që vahji sipas fesë së krishtere, nënkuptohet hyrja me shpirt e Allahut në trupat e shkruesve – pa eliminuar personalitetet e tyre –, duke i transmetuar kështu të vërtetat shpirtërore dhe njohuritë e fshehta. Në themel, sipas tyre vahji është “paraqitja e Zotit në figurën djalit të Tij Isait (a.s)” . Në këtë mënyrë, ata kanë rënë në shirk duke i atribuar Allahut një fëmijë.
Mijëra profetë (alejhimusselam), të cilët janë yjet e njerëzimit, kanë ndriçuar në periudha e vende të ndryshme dhe duke u mbështetur në vahj, i kanë prezantuar njerëzimit të vërtetën hyjnore. Allahu, ka vendosur misionin hyjnor mbi supet e një njeriu, i cili nuk e njihte librin dhe besimin (Shûrâ, 52), e që nuk priste t’i dërgohej një libër si Kur’ani (Kasas, 86), dmth, Hazreti Muhammedin (s.a.s), duke e mbështetur atë me vahjin, në mënyrë që të ishte shembulli më i mirë (Ahzab, 21).
Mund të themi që, profeti, detyrohet nga një fuqi e jashtme të zbatojë detyrën e të dërguarit, pavarësisht dëshirës e tij. Dëshira e kundërt e Profetit (s.a.s), dallohet qartë kur Ai i kthen përgjigje negative engjëllit Xhibril (a.s) duke i thënë “Nuk di të lexoj”, në ditën e parë të dhënies së detyrës si profet. Edhe përpjekja e tij për të qenë i sigurt rreth përbërjes së zërit, pamjes dhe engjëllit dëshmon të njëjtën gjë. Sepse, nga pamja e jashtme, gjendja e tij dhe ajo e magjistarëve, të cilët kishin kontakte me xhindët, kishin ngjashmëri. Kurse, magjistarët ishin njerëzit, të cilët ai urrente më tepër. Por, pasi u sigurua mirë, që vahji kishte ardhur prej Allahut dhe se ishte bërë profet, gjatë periudhës së ndërprerjes së vahjit (fetratu’l-vahj), ai për disa vite me rdhë priste që engjëlli t’i paraqitej përsëri. Pavarësisht mallit ndaj tij, engjëlli nuk erdhi. Më në fund, një ditë kur ishte duke ecur sheh engjëllin. Në atë moment u frikësua, vrapoti tek gruaja e tij besnike, Hz. Hatixhe (r.a), dhe kërkoi prej saj që ta mbulonte. Pë pas zbret surja Muddeththir: “O ti, i mbështjellë (o Muhammed)! Çohu dhe paralajmëroi njerëzit! Zotin tënd madhëroje, petkat e tua pastroji dhe largohu idhujt!” (Muddeththir, 1-5) Nga kjo, Profeti (s.a.s) kuptoi, që ky është një fenomen i paraqitur jashtë dëshirës dhe mendimeve të tij. Kuptoi që është vahji hyjnore, i cili vjen më vete.
Më shumë se 300 ajete kur’anore, të cilat nisin me thirrjen: “Robi im: Thuaj që”, dëshmojnë se këto nuk janë fjalë të thëna nga vetë Pejgamberi (s.a.s), por nga një fuqi e jashtme, e cila e detyron atë të kumtojë fenë. Në këtë mënyrë, bëhet e mundur që bashkëbiseduesi ta ketë gjithnjë në mendje këtë çështje.
Fjala e Allahut nuk është si fjala jonë që njohim të gjithë. Është një komunikim plot jetë e gjallëri. Dallimi midis dy fjalëve është si dallimi midis Krijuesit dhe krijesës. Fundja, Islami me gjerësinë e tij, a nuk është rezultat i jehonës së dinamizmit jetëdhënës të fjalës hyjnore, e cila dëgjohet në horizontet e universit?
Tiparet kryesore, të cilat e karakterizojnë vahjin janë objektiviteti dhe dinamizmi. Profeti (s.a.s) i nderuar me vahjin, u shndërrua në një njeri krejt ndryshe. Vahji nxori në pah një jetë e një personalitet tjetër tek Ai. Ai arriti majat më të larta me titullin dëshmues e kumtuesi i Allahut (Bekara, 143) në qendër të sipërfaqes së tokës, përballë gjithë njerëzimit, i lidhur dhe i mbështetur në të Vërtetëin më të Lartë. Megjithëse fetë që e rrethojnë, dituritë, shtetet, autoritetet, të afërmit, filozofët dhe njerëzit e thjeshtë do ta kundërshtonin atë, asnjëri prej tyre, për vite me radhë, asnjëherë nuk do të arrinte të hidhte baltë mbi bindjen, qetësinë e qëndrueshmërinë e tij shpirtërore. Ai thotë: “Edhe sikur t’më japin hënën dhe diellin në durt e mia, përsëri nuk do të hiqte dorë”. Pra ka në vetvete një siguri, bindje e qëndrueshmëri. Vahji është kompletisht ndryshe nga koncepte si frymëzimi, intuita, zbulesa (keshf) apo subkoshienca.
Vahji, i cili është shumë më i lartë se frymëzimi, më tepër dërgohet me engjëll, kurse frymëzimi zakonisht nuk ka ndërmjetës. Këtë mund ta kuptojmë më qartë me një shembull të thjeshtë. P.sh.: Një mbret ka dy mënyra komunikimi me popullin e tij. Njëra, duke dërguar, me titullin e Tij si Sundimtar, një person me grada të larta tek një prefekt, për të komunikuar një mesazh. Për të shfaqur madhështinë e sundimit dhe rëndësinë e urdhëresës, organizohet një ceremoni ku njoftimi i komunikohet njerëzve. E dyta, është duke komunikuar me dikë me anë të telefonit për një çështje personale në rreth më të ngushtë.
Neuuas b. Sem’an (r.a), një nga sahabët e Profetit (s.a.s) transmeton këtë hadith: “Kur Allahu dëshiron të komunikojë diçka, Ai flet me vahj. Kur Ai flet, qiejt nisin të tronditen me fuqi. Kur banorët e qiejve e dëgjojnë këtë i bie të fikët dhe i përulen Allahut. I pari që ngre kokën është Xhibrili (a.s). Allahu i transmeton atij me anë të vahjit çfarë dëshironte të komunikonte. Xhibrili pastaj, ia transmeton këtë vahj engjëjve. Sa herë që engjëlli arrin në një qiell, engjëjt që ndodhen aty e pyesin: “Çfarë tha Zoti ynë?”, dhe ai i përgjigjet: “Tha të drejtën. Ai është më i Madhi, Ai është më i Larti”. Kështu, Xhibrili e përcjell vahjin në qiej ose në tokë, aty ku ka urdhëruar Allahu të shkojë.” Ibn Abbâs (r.a) dhe Katâde e shpjegojnë këtë ajet si tregues i rinisjes së vahjit pas ndërprerjes në periudhën pas Hz. Isa (a.s). ınb Kethîr (v. 774/1372) thotë: “Pa dyshim, që më e përshtatshmja është të themi se këtu bëhet fjalë për vahjin e Kur’anit”.
Një person, i cili dëshiron të përfitojë prej diellit e kthen pasqyrën në drejtim të tij. Kështu ai përfiton aq dritë sa madhësia e pasqyrës. Kurse një person tjetër, me të njëjtin qëllim hap rrugë të tjera e dritare të mëdha më drejtim të diellit. Ndërkohë që përfitimi i të parit është sa madhësia e pasqyrës së tij, i dyti përfiton vazhdimisht nga dielli i vërtetë. Kështu edhe vahji, e sidomos Kur’ani, është dekreti i Allahut si Zoti i të gjithë botëve. Kurse frymëzimi është privat, subjektiv e i pjesshëm.
Një dallim tjetër midis vahjit dhe frymëzimit është ky: Vahji është i pastër, pa hije dhe i qëllimshëm për njerëz të veçantë e të përzgjedhur. Kurse frymëzimi është me hije, ngjyrat ngatërrohen dhe është i përgjithshëm. Lloje të ndryshëm frymëzimesh si ai për engjëjt, njerëzit sipas gradave, apo qoftë edhe ai për kafshët, marrin pjesë në fjalët e Allahut, të cilat ashtu si pikat e detit, nuk kanë fund.
Zbulesa (keshfi), i cili vjen si rezultat i ushtrimeve shpirtërore, meditimeve e revizionimeve të gjata, nuk i jep njeriut një dituri të prerë e të sigurt. Personi, i cili ka arritur zbulesën, merr një dituri burimin e së cilës ai nuk e di.
Marrja e të vërtetave fetare dhe të njoftimeve të fshehta në fenomenin e vahjit nuk realizohet duke hapur perden e panjohur me anë të një intuite të vazhdueshme e të një konceptimi të fshehtë, të cilat emërtohen si mekanizma të pandërgjegjshëm. Mendja e logjika, dukuritë si vahji mund t’i kuptojë vetëm duke e varfëruar origjinalin. Kështu që vahji as në këtë formë nuk mund të përvetësohet. Vahj do të thotë: Urdhëresat dhe ndriçimi, që transmetohen nga Providenca Hyjnore, folësi, urdhëruesi, dhënësi, për tek njeriu profet, i urdhëruari e marrësi./insi.al/
